Terugblikkend op een onstuimige periode, zijn veel onzekerheden zijn in de loop van 2022 weggeëbd. In het voorjaar van 2022 leek er een perfecte storm te ontstaan, gestuwd door de inval in Oekraïne, stijgende inflatie, hoge energierekeningen, oplopende rente, knellende netcapaciteit, stikstof en allerhande belemmeringen aan de aanbodzijde. Het vertrouwen onder consumenten zakte terug tot historisch lage niveaus, terwijl bedrijven het hoofd nog wel koel wisten te houden. Een recessie bleef uit en op macroniveau draait de economie ‘gewoon’ door. Inmiddels zakken veel prijzen – op de groothandelsmarkten weliswaar – terug tot niveaus van voor de Russische inval. De macro-economische vooruitzichten zijn gematigd positief, alhoewel de onzekerheden groot zijn (rumoer over een nieuwe bankencrisis bijvoorbeeld). De forse rentestijging zullen met name het investeringsperspectief voor de industrie en de logistieke sector drukken in de komende jaren. Na de volumegroei in utiliteitsnieuwbouw van bijna 10% in 2021 en een groeivertraging naar circa 7% in 2022, verwacht BouwKennis een stabilisatie in 2023 en de inzet van een daling in 2024 en 2025. Deze tekst is afgesloten op 30 maart 2023.

Tekenend voor de huidige maatschappelijke situatie is de spagaat tussen macro-economische cijfers en het sociaalmaatschappelijk welbevinden. Opvallend is momenteel vooral dat de economie veel beter stand heeft gehouden dan eerder werd verwacht. Met een groei van ongeveer 1,5% in 2023 en 2024 kunnen we spreken van een economie die ‘gewoon’ doordraait. Praktisch alle economische en financiële instituten rekenen met een groei van het BBP in 2023, maar burgers en bedrijven zijn geconfronteerd met kostenstijgingen. De invloed van de gestegen rente moet echt niet worden onderschat, vooral voor een investeringssector als de bouw. Er wordt veel kapitaal geleend om projecten van de grond te krijgen, aan de kant van de investeerder (beleggingsgeld), de ontwikkelaar/bouwer (projectinvestering) en de eindgebruiker (hypotheek). Alle partijen hebben te maken met stijgende kosten in verband met het lenen van geld, waar bovenop nog eens de gestegen bouwkosten komen.

De vergunningverlening voor utiliteitsnieuwbouw bereikt in 2022 een voorlopig hoogtepunt op circa € 5,4 miljard en buigt naar verwachting neerwaarts af in de komende tijd. Dit is een indicatie voor een aanstaand, voorlopig groeiplafond. Gezien de afzwakkende economische groei verwacht BouwKennis dat de vergunningverlening de komende tijd iets zal teruglopen. Dat betekent dat er in de loop van 2023 ook een krimp in de utiliteitsproductie wordt verwacht. De krimp zit zowel aan de budgetkant, als de marktsector. Ook binnen de budget- en marktsectoren zijn de verschillen groot. Zo zal met name de bio-industrie onder de huidige stikstofplannen moeten inkrimpen. De bouw voor de industrie levert momenteel een positieve bijdrage aan de ontwikkeling van het nieuwbouwvolume, maar investeringsonzekerheid zal daar zorgen voor een daling. Ook de bouw van distributiecentra beleeft momenteel een hausse, maar daar zal uitval komen bij beleggers door de rentestijging.

Figuur 1 Nieuwbouwproductie in euro’s per jaar, per hoofdsector (in %, jaar-op-jaar)