Netcongestie houdt de gemoederen steeds meer bezig en is niet zomaar opgelost met een uitbreiding van het net. De problemen zijn immers niet alleen kwantitatief, maar juist ook kwalitatief. Ons sterk verouderde elektriciteitsnetwerk is niet uitgerust voor de hedendaagse hybride vraag- en aanbodverhoudingen, met steeds meer particulieren en bedrijven die op allerlei momenten van de dag ook aan het net terugleveren. Om de elektrificatie en de energietransitie niet te frustreren, zullen de t&d-investeringen (transmissie en distributie) de komende decennia moeten verdrievoudigen.
Deze cijfers zijn afkomstig van het rapport ‘Global Energy Perspective 2024’ dat onderzoeksbureau McKinsey heeft gepubliceerd over wereldwijde energiekwesties. Ook in Nederland staat een immense bouwopgave voor de deur, hier spenderen we veel aandacht aan in het rapport Megatrends in de bouw. De netbeheerders voorspellen dat de jaarlijkse investeringen in onze energie-infrastructuur gaan verdrievoudigen naar zo’n 14,5 miljard euro. Aan die investeringen komt uiteraard voor gebruikers van het net een flink prijskaartje te hangen. Volgens de Autoriteit Consument en Markt (ACM) stijgen de nettarieven voor zowel landelijke als regionale netbeheerders tot 2040 met minstens 79%, in sommige scenario’s zelfs met honderden procenten. Voor huishoudens betekent dit een toename van 350 tot 550 euro per jaar aan netkosten.
Kostenverschuiving van brandstoffen naar infrastructuur
Het goede nieuws is dat door de dalende opwekkingskosten van hernieuwbare energie de totale elektriciteitsprijs op termijn lager kan uitvallen. Sowieso tekent zich een opvallende verschuiving in kosten af. Waar we nu nog miljarden uitgeven aan de import van fossiele brandstoffen, verschuiven de uitgaven richting eigen infrastructuur, productie en opslag van duurzame energie. In plaats van afhankelijk te zijn van import, bouwen we aan een zelfvoorzienend energiesysteem. Het vraagt wel om een mentaliteitsverandering: kosten voor de energietransitie zijn geen ‘verlies’, maar een investering in de toekomst. Maar eerst moet die transitie natuurlijk wél mogelijk worden gemaakt. Voor professionals in de bouwsector is netcongestie meer dan een abstract probleem.
Gevolgen voor de bouwsector
Projectontwikkelaars, aannemers en installateurs hebben, of krijgen, dagelijks te maken met de beperkingen van het net. Woningen die wel klaar zijn voor zonnepanelen, maar niet kunnen worden aangesloten. Bedrijfsprojecten die uitgesteld worden omdat er simpelweg geen capaciteit is. Dit alles zorgt voor vertragingen, hogere kosten en frustraties op de werkvloer. Daarnaast zullen we de komende jaren ook in Nederland steeds vaker te maken krijgen met zogenoemde ‘rolling black-outs’. Dit zijn opzettelijke, lokale of regionale afsluitingen om te voorkomen dat het hele elektriciteitsnetwerk platgaat. Maar er is ook een kans: de enorme investeringsopgave biedt werkgelegenheid en nieuwe businessmodellen. Denk aan innovaties zoals energieopslag in woningen, microgrids en slimme laadpalen die vraag en aanbod beter afstemmen. Daarnaast zullen flexibele oplossingen, zoals het verplaatsen van energievraag naar daluren, steeds belangrijker worden. Voor de bouwsector betekent een en ander ook dat nieuwe projecten vanaf het ontwerp flexibeler moeten worden ingericht.
Prikkels, ‘invoedingstarief’ en harmonisering
De ACM werkt al aan prikkels om flexibele gebruikers te belonen. Grote energieverbruikers kunnen tot 65% korting krijgen op nettarieven als zij hun vraag verschuiven naar momenten waarop het net minder belast is. Dit stimuleert niet alleen efficiënter gebruik, maar voorkomt ook onnodige uitbreidingen van het netwerk. De ACM publiceert in dit kader binnenkort een onderzoek naar de mogelijkheden hoe energieproducenten hun fair share kunnen bijdragen aan de netkosten, bijvoorbeeld via een invoedingstarief. De ACM zet zich tegelijkertijd in voor harmonisering van Europese regels en methodologie van de nettarieven door het belang van een nettarievenstructuur gebaseerd op daadwerkelijke kosten te onderstrepen.
Slimmer, duurzamer en veerkrachtiger
Voor de Nederlandse bouwsector ligt er een cruciale rol in het realiseren van de energietoekomst. Van energiezuinige woningen tot grootschalige infrastructuurprojecten, elke schakel in de keten moet bijdragen aan een flexibel en veerkrachtig elektriciteitsnet. Het vraagt om samenwerking, innovatie en een flinke dosis lef om de komende decennia de transitie te blijven faciliteren. Met een slimmer, duurzamer en veerkrachtiger Nederland als beloning.
Ben je benieuwd naar meer inzichten over netcongestie en de bijbehorende ontwikkelingen? In ons rapport Megatrends in de bouw wordt dit thema uitgebreid besproken. Ontdek hoe deze trends de sector beïnvloeden en hoe je hierop kunt inspelen.
